Galerijen

“Wie in Congo is geboren uit Belgische ouders is een creool”, zegt Jan.  “Oh, ik dacht dat het in Suriname geboren kinderen van slaven waren”, antwoord ik.

We hebben allebei gelijk, maar hier is de Belgische creool aan de orde. Jan is Belg én creool, want hij werd in 1958 in Congo geboren als zoon van Belgische ouders. Lang heeft hij er niet gewoond. De onafhankelijkheid op 30 juni 1960 ontaardt in chaos. “Enkele dagen later komen Congolese soldaten in opstand. Verhalen van moord en verkrachting jagen tienduizenden blanken het land uit.”, zo lees ik op de Knack website*.  Ook de ouders van Jan en hun kinderen vluchten voor het geweld. 

In oktober bezoekt Jan de tentoonstelling ‘100 x Congo’ in het MAS. Op de 2e etage nodigt Tine hem uit mee te doen met United Objects. Dat wil hij zeker, maar eerst wil hij de tentoonstelling bekijken. Als Jan is uitgekeken, hebben we  het openbare atelier al opgeruimd en zijn vertrokken. Via de website weet hij ons later te vinden in bibliotheek Permeke, een teken van heel serieuze motivatie!

“Héél graag neem ik een Kruithofvoorwerp mee om te betekenen,” zegt hij tegen me. “Kruithof was in mijn studententijd een gezaghebbend man met controversiële, maar invloedrijke ideeën.”

Het tekenen op de kandelaar heeft voor Jan veel betekenis gekregen: “Bij het betekenen van de kandelaar met het kaarsje van Kruithof heb ik me gebaseerd op een ritueel beschilderd boombast-schortje van de Mbuti-pygmeeën uit de Ituri in Kongo. (Kongo met een K is de spelling die destijds gebruikt werd.) Het is een vrije interpretatie geworden, in functie van het object. Ik kocht dat schortje ooit op een rommelmarkt in Antwerpen.” 

Dan gaat hij verder over de geschiedenis. “De idee is: de pygmeeën worden algemeen beschouwd als de oudste, meest oorspronkelijke bewoners van Kongo, vermoedelijk tot 20.000 jaar geleden. Na hen kwamen de Bantoe-volkeren Kongo binnen. De twee culturen leerden in harmonie met elkaar leven. Vanaf de zestiende eeuw vestigden Portugezen zich aan de westkust en openden Arabieren vanuit het oosten handels- en slavenroutes. Op het einde van de negentiende eeuw arriveerden de Belgen, die het land in bezit namen, eerst als privédomein van koning Leopold II, de beruchte Kongo-Vrijstaat, en vanaf 1908 tot 1960 als kolonie. Slechts op het einde van de jaren 1950 namen de Belgen de eerste initiatieven om Kongolezen en Belgen op gelijke voet te behandelen en in harmonie met elkaar te leren leven. Het was te weinig en te laat.

Ik vond het interessant om de vooruitstrevende ideeën van Kruithof over Noord-Zuid-verhoudingen, ethiek, beschaving en respect te koppelen aan zoiets symbolisch als een kandelaar en de zeer delicate, pijnlijke en complexe verhoudingen tussen Kongo en België.

Als nieuwe locatie lijkt de kade aan het Steen me een erg geschikte plek. Hier scheepten tot in de jaren 1950 duizenden Belgen in, op weg naar Kongo. Ook mijn moeder. 

Sinds enkele jaren word ik me meer en meer bewust creool te zijn en van de impact die de vlucht uit Kinshasa in 1960 op ons gezin heeft gehad. De actuele debatten over dekolonisering raken me in mijn identiteit. Ik voel me beklemd tussen mijn verleden en meningen van actievoerders die de geschiedenis enkel uit boeken kennen.“

* Bron: website Knack, op 25-11-2020 geraadpleegd.

Heel graag bedank ik je voor het tekenen van vierkanten op een Ikea bijzettafeltje. Of voor het mee naar huis nemen en betekenen van een Kruithofvoorwerp. Of voor allebei!

Dank je Samuël, Björn, Maria, David, Eka, Cige, Rim, Sacla, Houria, Ros B, Jan, Hugette, Al, Jessy, Anton Simis, Mylene, Hossnia, Eva, Sengal, Zainab, Lede, Zadan, Luc, Marianne, Manuela, Seema, Anita, Juniz, Beatrice, Andreas, Wintania, Yonas, Yolanda, Cathy, Jos v/de Toorn, Bart, Naza, August, Thera, Mieke, Cindy, Hokan, Zaria, Hox, Ahmad, Dia, Hies (?), Canteley, Igor, Lili, Emanuela, Flora, Tonne, Jo, Jessy, Annemie, Hans. Zui, Loes, Olivia, Caria, Petranella, Loek, Stefanie, Freddy Demert, Rachida, David, Benoit, Claudia from Colombia, Anton, Hans, Shana, Lydia, Arik, Ann V., Francine, Joshua, Maarten, Jeroen, Mark, Abigail (ATV-In de buurt), Nathalie, Michaïl, Moenele, Maes, Ina, Jurgen, Raffaëlle, Nathalie, Govert. Caro, Geert, Bert, Hans, Tom, Beatrice, Jacques, Henk, Louis Hoebrechts, Ilse, Fanny, Ayse en de dames uit Brussel. Tilda, Ingrid, Polly, Steven, Ann, Storm, Izy, David, Tine, Latif, Arman, Loanne, B, Griet, Eamie, Imran, Calie, Hans, Monique, Tim, Helger, Stephanie, Robin, An, Rita, Jef, Ariza, Frank, Mir, Hussain, Zeger, Daniele, Stephanie, Brigitte. Mohumed, Hans, Marc Leysen, Ys, Onleesbaar, A, Kajetan, Theresia, Nazia, Gie, Norah, Line, Sh, Lies, Hila, Zohreh, Keec, Sandra, Jef, Mus, Alia, Emme, Sirka, Linus, Femke, Luna, Willy, Sara, Hildegarde, Luna, Köbe, Luna-May, Ayco, Karla, Eric, Karin, Carina, Han, Tai chi groep, Nancy, Hilde, Lily, Wou, Wanja, Walter, Beth, Louis, Tine, Wolf, Alia, Hans, Kaat, Laurena, Wolf, Wout, Babs, Heidi, Vera, Ronnie, Jonathan, Patsy, Stefanie, Jean-Pierre, Klaar, Jakob, Tommy, Aafke, Jamila, Shy, Marisa. Rone, Hans, Tijl. Younes, Giselinde, Segvi, Emilie, Touria, Kris, Hassna, Nacer, Amima, Mieke, Rodida, Hamkia, Hayat, Yelena, Soumaya, Siham, Fatima, Saïd, Aurelia, Najat, Fatima, Nous, Hodan, Zahira, Hodeifa, Hodia, Daniëlla, Jamila, Kamira, Ehadeyem, Yelena, Asma, Azarya, Hasfeuch, Rachida, Adel, Chodida, Anina, Pamela, Amiua, Achmed, Tamimour, Jonas, Katrijn, Hans, Mohamed, Iman, Annemie, Bie, Eddy, Jirca, Kaat, Parveen, Yahia, Mody, Katio, Jose, Ahmad, Luna, Martin, Osman, Marzia, Daan, Annick, Bram, Helga, Hanne, Rapheal, Hamid, Bianca, Wahidan, Hilde, Karen, Stan, Iréne. Hildo, Astou, MbC, Gregoriy, Aurelia, Tom, Mounia, Paul, Lodewijk, Martha, Rone, Fatna, Hamizzle, Jasmina, Shahzad, Rayan, Shane, Inafa, Aurelia, Lodewijk, Martha, Fatna, Rayan, Dario, Malika, HH, Baya, Fatima, Farida, Ayman, Zakia, Anas, Soufiane, Agnes, Zohra, Lina, Harm, Mieke, Greet, Maxine, Roel Van Zele, Yasmina, Henri, Israe, Ouasiba, Carmen, Carine, Christiane, CP. Touria, Aurélie,, Giselinde, Boris, Ieke, Jasmina, Rabia, Mégane, Ibrahim, Merey, Anke, Marcel, Leftenis, Taha, Noah, Tine, Florena,Zahra, Maurice, Kristof, Dorien, Serge, Alex, Lisbet, Joëlla, Abdemalek, Leon, JacQ., Fatou, Naziha, Hans, MkC., Thierry, Pipa, Karel, Taha, Stebos, Jouaris, Merey, Anaïs, Disan, Hanal, Josefina, Naziha, Ziege, Maripur. Els, Joran, Lucas, Michiel, Jenny , Cissy, Esther, Luka, Thomas, Raf, Hans, Mieke, Elia, Nick, Frank, Lieve, Martha, Carine, Ethan, Nicole, Kristien, Peter, Rob, Kristof, Boris Bloemkool, Isabelle, Aka, Alissa, Yvette, Albert, Johan, Sabir, Geike, Julianne Ciaran, Ester, Sahil, Cleo, Grel(?), Sien, Maud, Eric, Boris, Kris, Memune(?), Wim, Marleen, Ouisfa, MH, Tom, Gustavo, Tine, Wilfried, Ria, Jiske D.J., Renate, Arnaud, Patsy, Ifke, Kris, Arne, Fpb, Hans, Regina, Camille, Amanda, Aunita, Myriam R. Kirké D., Nicky, Louise, Céline, Marky, Amalu, Cécile, Alezu, Toon, Sadi, RV, Warre. Lara, Christine, Soumaya, Monera, Belén, Saskia, Kelly, Hey!, Ericson, Bernice, Eva, Helin, Birgit, Isabel, Jeremia, Yolande, Juna, Ube Verschueren, Karen, Naboa, Claus, Kenujas, Josef, Naima, Wolf, Christophe, Joke, Rani, Jan, Elya, Marjam, Lea, Nasteeha, Carlijn, Eva, Birgit, Ikelenore, Khady, Stan, Gustaaf, Kris, Hans, Marleen, Reia, Zeyner, Tine, Rachel, Rebecca, Christel, Soraya, Orpi, Carline, Lore, Katherina R., Greet, Nikias, Elodie, Niek, Anaïs, Shauni, Andrua, Hansas, PC, Avoreas, Dareo, Ewout, Nick, Lauren, Els, Peter, Elene. Abigail, Amina, An, Andreas, Andreia, Annemie, Ans,  Arik, August, Bart, Bianca, Bie, Bjorn, Carlijn, Cathy, Cindy, Danny, De Kluiver en Joke, Els, Fanny, Francine, Frank B, Frank van K, Fre, G, Greet, Haar, Hanane, Hanne, Hilda, Hilde, Vera, Jan, Jasper, Jo, Kathleen, Karin, Katrien, Khaled, Kristof, Leen, Lieve de M, Lieve G, Lieve P, Loanne, Luna, M, Maissa, Malika, Marleen, Martha, Mohammed, Monique, Mus, Nicoline, Oumaya, Patrick, Patsy, Raphael, Raphael, Renske, Ria, Rita vd A, Rita G, Rita, Robin, Roel en Maxine, Shazad, Sirko, Stephanie, Tine, Tom, Vriendin T, Walter, Wauters, Wendy.

En ook iedereen van wie ik de naam niet goed kon lezen of de handtekening niet kon ontcijferen, en zij die hun naam voor zichzelf hielden, bedankt allemaal!

Totalen

Sinds oktober 2019 hebben vierentachtig openbare ateliers plaatsgevonden op verschillende locaties in Antwerpen.

Daar hebben iets meer dan zeshonderd mensen mee vierkanten getekend op een Ikea bijzettafel. Er zijn éénentwintig Ikea bijzettafels vol getekend. Het aantal getekende vierkanten is: ontelbaar.

Iets meer dan honderd witte Kruithofvoorwerpen zijn mee naar huis genomen om met lijnen betekend te worden.

Een kleine twintig daarvan zijn teruggebracht. Op 1 november heb ik negen betekende Kruithofvoorwerpen buiten in het centrum van Antwerpen achtergelaten. 

Na 2 dagen waren er vier, en na 5 dagen zeven Kruithofvoorwerpen spoorloos verdwenen.

Een nieuwe toekomst is voor hen aangebroken.

Foto beginpagina: portret van Hans door Christiane.

De uitnodigingen in de openbare ateliers waren altijd hetzelfde. ‘Wil je mee vierkanten op een bijzettafel tekenen?’ 

Sommige deelnemers zijn na afloop thuis verder gaan tekenen. Drie voorbeelden.

1. “Kijk,” zei ze, ”zie je deze lijnen? Komen ze nu naar voren of gaan ze naar achteren?” Het leek of de treden van de trap naar boven leidden, maar tegelijk ook naar beneden. Het perspectief draaide zoals in grafiek van Escher. Elke donderdag bracht ze nieuwe tekeningen mee gemaakt op de achterkant van oude Nova flyers. 

Op een dag kwam ze met iets anders, ze had mensen nagetekend van foto’s. 

Een voordeel van een abstract lijnenspel werd duidelijk: dat hoeft niets weer te geven. Goed natekenen van de werkelijkheid, zoals die zichtbaar is voor het oog, heeft een geoefende hand nodig. Of de tekening op de werkelijkheid lijkt of niet, ziet iedereen in een oogopslag.

Het portretje dat ze van mij maakte is bepaald niet realistisch, het is eerder cartoonesk. Is het dan mislukt? Niet persé. Voor mij telt vooral of de intentie waarmee iets getekend is, zichtbaar is in de tekening. En die is zichtbaar, er spreekt tekendrang uit.

2. De vrouw met het blonde haar kwam ook eens meedoen. Oude herinneringen kwamen terug, toen ze aanstalten maakte om vierkanten te tekenen op het bijzettafeltje. Ze blokkeerde; haar vingers wilden niet. “Toen ik jong was, en leerde schrijven, moest dat met rechts. Linkshandigheid was een teken van de duivel, dat moest uitgedreven worden. Linkshandigen kregen slaag met een liniaal op hun vingers om het af te leren. Ik ben linkshandig.”

Later, in de zomer ontving ik een bericht. Ze had iets gemaakt en wilde me dat overhandigen in het park, onder een schaduwrijke boom. Uit het inpakpapier haalde ik een wit miniatuur tafeltje, helemaal betekend met zwarte lijnen. “Het is de helft van een tafeltje, de andere helft blijft bij mij,” zei ze, “nu zijn we verenigd door twee halve tafeltjes.”

Nog later, in de herfst, sprak ze over een ‘boemerang effect’. Een leerling in haar klas op de DKO opleiding had haar, de docent nota bene, een opdracht gegeven: “Beteken dit witte klaptafeltje op de manier van United Objects, waarover u vorige les vertelde.” 

Tot haar eigen verbazing kreeg ze plezier in het tekenen. Eindelijk.

3. De man met de zwarte ogen die bij Nova voor de planten zorgde, was al een tijdje verdwenen, toen een straathoekwerker vertelde dat hij tekeningen voor mij had afgegeven. Ze wilde afspreken om de tekeningen te geven.

Hoek Belgiëlei/ Plantin Moretuslei, halverwege haar woning en mijn kantoor, overhandigde ze een zware boodschappentas. “Eén tekening heeft hij er op de valreep uit gehaald, die wilde hij zelf houden,” zei ze, “maar hij is er nog meer aan het maken.” 

Terug op kantoor pakte ik de tas uit. Toen ik de tekeningen op de voorwerpen zag, werd ik even stil.

• 

• 

door Martine Godts

Vandaag 30 september half twee, oktober staat voor de deur. Ik bestel een glas witte wijn en volg de vriendelijke dame, die me een strategische observatietafel aanwijst. Voor de coronacrisis toesloeg was ’t Werkhuys nog een gezellige, rumoerige en bomvolle ontmoetingsplaats, nu is het een rustige plek. Het is 5 voor 2. Ik tel nog net geen 10 personen. De enige bekende die ik opmerk, is de Willy. Glimlachend komt hij naar mijn tafeltje en geeft me héél blij een elleboogstootje. Ik vertel hem dat Hans met zijn project van United Objects niet meer naar ’t Werkhuys komt, maar het nu in Permeke, NOVA en het Mas opnieuw heeft opgestart. Ik geef hem een flyer met de nieuwe informatie. Gretig neemt hij die aan en knikt blij met zijn hoofd ‘ja’, wanneer ik hem over de bib Permeke vertel. Hij groet me al zwaaiend met een brede glimlach en weg is hij. Wat later zie ik hem buiten aan een tafel met andere medewerkers eten en maak een foto van hem. Zijn dag kan niet meer stuk.

Ik bestel een tweede glas witte wijn en wanneer ik weer aan mijn ‘uitkijktafeltje’ zit, merk ik op dat er gebiljart wordt aan één tafel mét mondmaskers! Half 3. Al mijmerend luister ik naar het getik van de keus tegen de ballen. Het klinkt vertrouwd en het maakt me rustig en blij. Herinneringen … 

Tevreden zie ik mezelf weer naar wildvreemde mensen toestappen en hen uitnodigen om mee vierkantjes komen te tekenen met Hans Bossmann. Wat ze nog niet weten, is dat hij hen zal vragen om een wit Kruithofvoorwerp met streepjes te betekenen. Walter, Jef, Mus, Eric, Hildegarde, Karin, Louis, Lily, Robin, Hannah …

Ik bestel nog een laatste glas. Nicole, de vriendelijke dame achter de toog, vraagt me waarom ‘den Hans’ niet meer komt. Blijkbaar heeft Hans met zijn project ook bij de medewerkers een positieve indruk nagelaten.

Het is half 4. Ik heb met Hans afgesproken dat ik van 1 tot 4 uur hier aanwezig zou zijn, OK, nog even dan. Ik droom even weg …                 

“Hallo, ik versta dien Hollander nie, wa bedoelt die na?” Ons Jefke, die altijd voor hij naar de circusles ging nog even mee kwam tekenen. Mus en Walter die rustig zaten te eten, terwijl Jef bijna bovenop ons Ikea-tafeltje zat en dan verdween. Het startschot was gegeven voor een prettige, artistieke namiddag. We ont-moetten fijne, interessante mensen, we maakten zelfs vrienden! United Objects liep hier als een trein. Jammer dat het onderbroken werd door corona. Het is bijna 4 uur, ik denk dat er geen bekende meer komt opdagen. Ik breng mijn leeg glas en het registratieblaadje naar de toog en bedank Nicole voor alle goede zorgen. Ik stop de flyers in mijn tas. Ik kijk nog een keer langzaam rond in de zaal met een teder en warm gevoel.

Hoe dan ook, tekenaars, groot en klein, jong en oud; mensen die zélfs nog een wit Kruithofvoorwerp thuis betekend hebben, dankjewel dat jullie het project United Objects mee waargemaakt hebben. Tot weerziens!

Tine

• 

Deze ochtend is Nova een bijenkorf. De vloer wordt gedweild. Margot peutert routing-tape van de vloer. Bart sleept kasten en stoelen. Vrijwilligers lopen heen en weer van de keuken naar de foyer. Bezoekers melden zich met hun vragen bij Hamid aan de ontvangstbalie. Op de achtergrond hoor ik gezeur van een stofzuiger en daarachter het gejank van een zaagmachine. Voor het eerst sinds de lockdown ben ik terug in Nova met mijn project United Objects.

Overal staan en liggen restanten van het nieuwe theaterprogramma dat gisteravond werd gepresenteer. Artiesten gaven een kijkje in keuken van hun nieuwe voorstelling. Het cursusaanbod werd op humoristische wijze aangekondigd. Voor de gelegenheid was de inrichting aangepast. Een rode loper met tent buiten als onthaal, een bar binnen en een speciale routing. De kelder was tot kleine zaal omgebouwd. Bezoekers verdeeld in twee grote bubbels. Na afloop was het nog een serieuze uitdaging om de vereiste afstand te behouden. 

Hamid vertelt dat hij pas om 01:00 thuis was; er was nog veel op te ruimen. Ik draai me om en kijk de entreehal rond. Op mijn vitrinekast met Kruithofvoorwerpen staat een groot bord met de Corona-regels. Het is een huiselijke zithoek geworden met vier lage eenzitters, een grote varen en een nog grotere bananenplant. Het overvloedige daglicht tovert een warme gloed. Er zitten een man en een vrouw in de eenzitters. Ze gebruiken beide een half betekend Ikea-tafeltje als bureau voor een zwarte laptop en kartonnen koffiebeker. De tafeltjes zijn nog niet gecoat. In de vitrine staan twee Ikea-tafeltjes die wel helemaal betekend zijn, én gecoat. Beter zouden ze die gebruiken. 

Mijn gedachten worden onderbroken door een stem. “Wil je ook koffie?”, hoor ik Hamid vragen. Hij doet zijn mondmasker omlaag en neemt een slok. “Hé”, zeg ik, “je hebt een snor en een baardje!” Hij lacht.

“Bent u van Antwerpen?”, vraagt de vrouw die in de eenzitter zat. “Nee, ik ben van Holland.” antwoord ik. Ze vraagt alle bezoekers om te stemmen voor haar project bij de Burgerbegroting. Vandaag is de laatste dag om stemmen te werven.

Hoe ga ik te midden van alle drukte een rustige werkplek kunnen maken?, vraag ik me af. Er is te weinig ruimte voor twee werktafels, vier eenzitters, de planten, de vitrine en drie mensen. Waar zijn de werktafels eigenlijk? Hoe krijg ik de “Ikea-tafeltjes omgewisseld? Hamid gaat mee op zoek naar de werktafels. We vinden ze niet. 

Bart weet dat ze achter het gordijn van het podium in de grote zaal staan. Hij brengt ze naar me toe, in de entreehal. De man en de vrouw van de Burgerbegroting vinden het te krap worden en verplaatsen hun spullen naar het Webpunt, waar de computers al lang weg zijn. 

Tijdens de lunch komen er twee mannen van de Burgerbegroting binnen. Lou en Stefaan, zijn leden van een atletiekvereniging, die ook Burgerstemmen werven. Mensen moeten meer bewegen, is het thema. Iedereen die druk bezig was, zit in de foyer te eten. Het is toch fijn om te zien dat de Ikea-tafeltjes gebruikt worden. Er zijn geen bezoekers. Lou en Stefaan besluiten mee vierkanten te komen tekenen. “Ik had nooit verwacht nog eens aan een kunstwerk mee te werken” zegt Lou. “Mijn zoon is afgestudeerd aan Sint Lukas, in fotografie en video. Hij is vierendertig en werkt ergens op een kantoor.”

De vitrine blijkt na zes maanden Corona stoffig geworden. Een glazen raamhanger ligt onderin, maar is niet gebroken. De zuignaphaak ligt er naast. Drie kleine cactussen zijn ook stoffig, maar springlevend. Eentje staat in bloei. 

Dan hoor ik opgewekte stemmen. Christiane en Touria komen de entreehal binnen. Die hoorde ik zes maanden geleden voor het laatst. Christiane zegt: “ik heb gewoon doorgewerkt hoor. Mag ik laten zien wat ik heb gemaakt?”

“Hier ben ik de grootste, maar in mijn familie de kleinste”, zegt Marleen. “Mijn vrouw is ook zo’n grote.” Ze helpt met het installeren van mijn tekenplek in bibliotheek Permeke.

Twee lachende ogen kijken me van boven het medisch mondmasker aan. “Ik heb de meest vrije job. Als het nodig is, ben ik in de bieb. Op zondagochtend bij een concert of donderdagavond bij een lezing, of wat dan ook. Zodra ik klaar ben of geen zin meer heb, klok ik uit en ga naar huis.”

We monteren de poten onder de vitrinetafel, een grote houten bak met glazen bovenkant. Een oranje haarband houdt het blonde haar uit haar gezicht. Een fladderende lichtgroene zomerjurk.  Een vrouw met uitstraling.

“Je ziet er zo vrolijk uit, heb je soms geluk in de liefde?”, vraag ik. 

Verrast kijkt ze me aan. “Sinds drie weken heb ik een nieuwe vriendin! Nou ja, naast de relatie met mijn vrouw. We zijn al jaren getrouwd, weet je, ik ben poly. Ik heb meer relaties naast mijn huwelijk. Vorige week heb ik haar aan mijn vrouw voorgesteld. Die vond dat ik een verstandige keuze had gemaakt. Daarmee heeft ze me haar zegen! gegeven.”

Ze zet een rood winkelmandje met Kruithofvoorwerpen, markers en foto”s op tafel. Ik poets de vettigheid van het vitrineglas.

“Altijd zijn ze jonger, mijn vriendinnen”, zegt ze. “Mijn nieuwe, een danseres, is 38, de vorige 40. Mijn vrouw is ook een stuk jonger dan ik. Vanaf het begin wilde ze een open relatie. Door haar ben ik poly geworden. Op een dag vertelde ze dat ze gevoelens had voor een andere vrouw. “s Avonds ging ze er meteen pats boem naar toe. Niet echt pedagogisch om me op die manier voor de leeuwen te gooien. Maar het werkte wel, sindsdien ben ik om.” Marleen leunt met haar hoofd op haar handen en kijkt me dromerig aan. “Bij monogamie kan ik me niets meer voorstellen.

Ik had vorig jaar een relatie met een meid van 19. Een kei schoon meisje. Ze was heel wijs voor haar leeftijd. Maar het werkte niet goed. 

De witte Kruithofvoorwerpen staan op een rij op het glas van de vitrinetafel. Met mijn handen verschuif ik foto”s en een rond schaaltje in de houten bak er onder.

“Je kunt beter geen rond voorwerp in het midden zetten”, is haar ongevraagde advies. “Ik ben ook vormgever, nog van voor het digitale tijdperk.”

“Wil jij de foto”s en het ronde ding dan ordenen?”, vraag ik. 

Ze aarzelt geen moment en rangschikt alles in een handomdraai. ”Zie je, de foto”s liggen nu langs onzichtbare lijnen, het oogt evenwichtig.” Ze stapt naar achteren en kijkt door haar wimpers of het goed is. “Gelukkig heb ik een timmermansoog. Ik hoef nooit te meten of iets recht ligt”, zegt ze met een glimlach.

“Mij lijkt het heel ingewikkeld om met meer mensen een seksuele relatie te hebben”, zeg ik. “Uitspreken wat ik in bed precies wil, alleen dat al. Ik schaam me daarvoor. En dan de hygiëne, pfff!”

“Ooh, maar poly zijn betekent niet dat je met iedereen het bed induikt! Dat is een groot misverstand. Alsof liefde alleen over seks gaat. Ik vind intelligentie het belangrijkst. Met een domme vrouw kan ik niets beginnen.” 

Hoe ziet United Objects er uit door de ogen van een ander? Tine helpt elke woensdag mee, corrigeert de fouten in mijn verhalen, ze heeft ook een Kruithofobject mee naar huis genomen om te betekenen. Daarover schrijft ze:

Toen ik 5 jaar was, heb ik de zin om te tekenen afgeleerd. Hoe dat kwam? De opdracht van Zuster Heremilindis: teken ‘De Wonderbare Visvangst’. De schrik zit er sindsdien goed in en is tekenen een taboe geworden.

Toen Hans Bossmann het project “United Objects” lanceerde om met mensen en hun creativiteit in contact te komen, door samen met hem vierkantjes te tekenen op Ikea-tafeltjes, ging ik overstag. Vierkantjes en streepjes tekenen, dat kan ik ook. Ik nam een stift en ging mee tekenen. “Allez, ik probeer het, ‘vooruit met de geit’ (stift)”.

Op een woensdagnamiddag in ’T Werkhuys vroeg Hans me of ik ook een voorwerp mee naar huis wilde nemen. Het ding in kwestie ligt hier nu al 4 maanden in huis stof te verzamelen. Een zware rechthoekige kader van loodglas met een reeds uitgelijnde figuur van een wapenschild. Verdorie, het wordt nu stilletjes aan tijd om het te betekenen! Hoe moet dat nu: een inhoud ‘betekenen’ met streepjes, golvende lijntjes, vierkantjes ? Mag ik het ook alleen ‘versieren’? Mag ik het ook …? Ik denk dat ik een ‘tekenliefhebbers-block’ heb!!!

Ineens schiet me iets te binnen. In mijn Engelse les om voor mijn leerlingen ‘It’s its tail’ te visualiseren (dieren zijn in het Engels grammaticaal onzijdig), tekende ik onhandig en zéér primitief een ‘pussycat’ met een lange staart (tail) op het bord. Lachen, gieren, brullen in de klas!  “Hebben jullie het nu begrepen?

Vrijdagochtend. Ik teken de dikke uitstulpende lijnen van de raamhanger over op een kladblad. Wat een gepruts is me dat! Maar ik kan het toch, hé? Weet je wat? Ik beteken eerst de randen van het wapenschild (als ware het een bord!) met een aantal verdoken letters van de zin: “It’s its tail (staart)!” Zo, nu leg ik de ‘gewezen stofvanger’ weg tot morgen. Het betekenen vraagt ruimte en tijd om mijn fantasie te laten rijpen.

Zaterdagochtend. Met een potlood teken ik héél dunnetjes de contouren van de kat. Een geïnteresseerde toeschouwer zegt me: “Zoek het niet in een figuratief resultaat. Je kan de poes verstoppen in de te betekenen ruimte.” Ik teken op een kladblad mijn vermaarde primitieve ‘Pussycat’. “Mevrouw, zijn dat borsten en piemels?” vroegen mijn leerlingen indertijd. “Nee, dat zijn de 4 poten en een staart! Seksuele opvoeding doen we een andere keer!” Tijdens het betekenen van de poes herinner ik me hoe ik mijn leerlingen met veel humor lesgaf, zoals bijvoorbeeld om hen de Engelse uitspraak met Brits accent aan te leren, vertelde ik hen met vervormde stem dat ik een vriendin van Queen Elisabeth II ben. Ik bezoek haar geregeld en dan drinken we een aantal kopjes thee.

Zondagochtend en -namiddag. Vandaag wil ik de raamhanger volledig afwerken. Doe dat eens met een multifocale bril! In het begin is het niet zo leuk, maar geleidelijk aan begint mijn zwarte stift als het ware vanzelf te betekenen! Heerlijk, toch? Drie uren beteken ik met plezier het voorwerp. Uiteindelijk werk ik met mijn neus zo goed als erop, de raamhanger af. Tada! Klaar! Mijn werkstuk wordt door mijn grootste fan bewonderd! Ik ben blij en trots op mezelf! Flits! Flits! Een foto en zelfzeker en tevreden doorsturen!

De filosofensteen (Gongshi, 供石) is een oud Chinees gebruik. Voor een ‘door de natuur’ bijzonder gevormde steen, wortel of ander object, werd met grootst mogelijke aandacht een voetstuk gemaakt. Materiaal en vorm van het voetstuk werden gekozen en bedacht om het voorwerp en de bezitter er van te laten ontstijgen aan de realiteit van alledag. In alchemistische kringen was een filosofensteen het ultieme procedé om steen in goud te veranderen.

Tijdens mijn ontwikkeling als kunstenaar heb ik mijn hart steeds vaker verloren aan amateur- en kinderwerkstukken. De keramische uilen van mijn tante Ank. De kleine eend van klei met eitjes en oranje snavel van mijn 7 jarige zoon Jan. De plantenhanger van hout en glas die stagiair Jerry compleet mislukt vond (zie afbeelding bij het verhaal ‘Liefhebbers’ van 22 april). Een anoniem denker-beeldje à la Rodin, die ik voor vijftig cent in een kringloopwinkel kocht. Handgemaakte houten kaatsballen. 

Deze kleine werkstukken vormen een groot contrast met het autonome karakter en de commerciële ambities van veel professioneel gemaakte beeldende kunst. Ik zie er een authenticiteit in die overeenkomt met dingen die organisch gegroeid zijn. Net als de filosofenstenen uit het oude China. 

Op een dag ben ik begonnen een ladekastje als voetstuk te beschilderen, volgens het principe van de filosofensteen. De kleine eend van Jan, heb ik in het blad van een ladekastje verzonken. Samen met mijn goede vriend Soek heb ik dat kastje betekend, zoals een tatoeëerder lichamen betekent. Niet veel later, tijdens een evenement, ontdekten kinderen de zwarte stiften in de lade van een zijtafel. Zonder instructies of opdracht hebben ze de tafel spontaan volgetekend. De zijtafel is het voetstuk van mijn tantes uil geworden. 

Sindsdien nodig ik bezoekers aan tentoonstellingen, een winkelcentrum of festival uit om mee te tekenen op een meubel. Mensen zijn gretig om mee te doen, het brengt ze tot rust en in gesprek met elkaar. De samen betekende voorwerpen zijn heel bijzonder om te zien. Dat is mooi want je hoeft niet te kunnen tekenen om mee te doen. 

Door deze manier van werken hoor ik veel verhalen. Verhalen zijn de filosofenstenen van deze tijd, ze nemen ons mee naar andere werelden. 

Foto beginpagina door Marjorie Haringa: Kastje met denker.